Tradycja a design
Konferencja „Wzory Europy – dziedzictwo kulturowe a współczesne projektowanie”
Konferencja „Wzory Europy – dziedzictwo kulturowe a współczesne projektowanie” to wyjątkowe spotkanie praktyków z obszaru etno designu, przemysłów kreatywnych, prawa autorskiego oraz twórczości ludowej.Przez dwa dni dyskutować będziemy na temat łączenia w projektowaniu tradycji ze współczesnością, dozwolonego i niedozwolonego użytku w kontekście prawa autorskiego, metod wspierania współpracy międzysektorowej oraz możliwości wykorzystywania potencjału dziedzictwa kulturowego przez przedsiębiorców kreatywnych.
Program konferencji:
Szanuję, tylko się inspiruję - prawo autorskie w twórczości ludowej i etno designie - panel dyskusyjny
6 listopada 2014, godz. 13:00 – 15:00
Moderacja: Piotr Łada Udział biorą: Julia Babińska (adwokat), Marta Wróbel (firma Folkstar), Anna Staniszewska (Stowarzyszenie Twórców Ludowych), Karolina Wanda Rutkowska i Jacek Rutkowski (Muzeum Guzików w Łowiczu, Ogólnopolska Akcja na Rzecz Ochrony Praw Autorskich Twórców Ludowych „Łapta złodzieja!”)
Kwestia wykorzystywania dzieł twórców ludowych przez przemysł, reklamę, projektantów, użytkowników internetu, producentów mebli, biżuterii etc. staje się coraz bardziej powszechnym problemem, który jest coraz wyraźniej dostrzegany przez środowisko zajmujące się kulturą tradycyjną. Zainteresowanie wzorami ludowymi umieszczanymi na materiałach reklamowych, promocyjnych, gadżetach, przedmiotach codziennego użytku (kubki, magnesy, koszulki, torby, naklejki) w ostatnim czasie bardzo wzrosło i stało się modne. Zwykle jednak osoby wykorzystujące te wzory świadomie lub nieświadomie okradają autorów konkretnych dzieł z dziedziny sztuki ludowej.
Nieświadomość wynika przede wszystkim z myślenia, że sztuka ludowa jako wspólne dziedzictwo kulturowe jest powszechnie dostępna i pozwala na bezwarunkowe wykorzystywanie. Niestety panuje również opinia, że twórca ludowy to osoba prosta, odtwórcza, nieświadoma swoich praw jako autor dzieła. Prawda wygląda tak, że twórca ludowy to pełnoprawny uczestnik życia kulturalnego, artystycznego, z pełnym zakresem praw i obowiązków. Sztuka ludowa to z kolei sztuka posiadająca ogólne założenia, typowe cechy określające charakterystykę danej dyscypliny oraz zestaw konkretnych wzorów.
Proceder wykorzystywania wzorów należących do konkretnych artystów zaszedł bardzo daleko o czym świadczyć mogą chociażby problemy wycinankarek z Łowicza (m.in. fakt niekonsultowanego wykorzystania wycinanki Pani Henryki Lus na monecie upamiętniającej prezydencję Polski w Radzie UE, czy przypadek Pani Grażyny Gładkiej walczącej o swoje prawa z jednym ze sklepów internetowych). Debata w gronie ekspertów ma za zadanie zwrócić uwagę na istniejący i powszechny problem naruszania praw autorskich twórców ludowych oraz zaprezentować metody jakie pomogą im chronić wytwory ich pracy i konkretne wzory. Z drugiej strony natomiast, ma pomóc młodym artystom, projektantom, designerom, ale też instytucjom czy firmom korzystającym z ich usług w tym, by mogli świadomie i legalne odwoływać się do dzieł twórców ludowych.
Modele wspierania współpracy międzysektorowej - panel dyskusyjny
6 listopada 2014, godz. 16:00 – 18:00
Moderacja: Magdalena Krasowska-Igras Udział biorą: przedstawicielka Ústredie Ľudovej Umeleckej Výroby (ULUV, Słowacja), Agnieszka Fornalewska (Studio ceramiki użytkowej Agaf Design), Michał Basiński (Lokalna Organizacja Turystyczna Roztocze - współpraca z Bogdanem Kossakiem podczas tworzenia miodnika z Roztocza), Edyta Ołdak (Stowarzyszenie z Siedzibą w Warszawie, Uwolnić Projekt)
Analizując przykłady z całej Europy wyraźnie można zauważyć, że twórcy ludowi oraz szeroko rozumiany sektor kreatywny bardzo wiele zyskują dzięki współpracy opartej na szerokim i procesualnym spojrzeniu na wzajemne problemy i możliwości, z poszanowaniem różnic i najważniejszych treści oraz esencji wytworów ludowych. Istotną i uniwersalną korzyścią staje się tu też utrwalanie przejawów kultury ludowej oraz ich popularyzacja wśród szerokiego grona współczesnych odbiorców, a to od edukacji społeczeństwa w dużej mierze zależy przecież miejsce postludowych składników we współczesnej kulturze. Jednak, aby współpraca była korzystna dla obydwu stron, zakorzeniona w społecznych i kulturowych tradycjach, a także długofalowa nie może opierać się na powierzchownych, patologicznych formach polegających na zawłaszczaniu przejawów kultury ludowej bez zgody, a tym bardziej udziału samego twórcy. Projektanci nigdy natomiast nie będą czuli się bezpiecznie odwołując się do tradycji wzorniczych wywodzących się z kultury ludowej, kiedy nie będą mieli dostępu do informacji zarówno na temat dozwolonego użytku jak i lokalnego potencjału kultury tradycyjnej. Podczas panelu dyskutować będziemy na temat takich modeli współpracy międzysektorowej, które przyniosą wymierne korzyści wszystkim zaangażowanym stronom, przy jednoczesnym poszanowaniu praw i zasad działania każdej z nich. Zastanowimy się czy możliwa jest udana współpraca pomiędzy twórcami ludowymi, sektorem kultury i sztuki, biznesem, środowiskiem akademickim, branżą turystyczną oraz samorządami? Będziemy też szukać odpowiedzi na pytanie czy bez specjalnych narzędzi wsparcia jest ona realna i kto powinien wziąć odpowiedzialność za inicjowanie procesów komunikacji? Zapytamy też, jakiego rodzaju wsparcia własnej działalności oczekują przedstawiciele poszczególnych sektorów?
Bajka o dobrej współpracy, czyli jak udanie łączyć w projektowaniu tradycję ze współczesnością - panel dyskusyjny
7 listopada 2014, godz. 10:00 – 12:00
Moderacja: Ewa Gołębiowska (Zamek Cieszyn) Udział biorą: przedstawicielka Ústredie Ľudovej Umeleckej Výroby (ULUV, Słowacja), Marta Wróbel (firma Folkstar) i Anna Staniszewska (Stowarzyszenie Twórców Ludowych), Anna Kotowicz - Puszkarewicz i Artur Puszkarewicz (Studio projektowe AZE design)
Z jednej strony, sztuka ludowa stanowi dzisiaj zapis ekspresji artystycznej wielu pokoleń i urosła do rangi dziedzictwa narodowego. Stała się też źródłem inspiracji dla współczesnych artystów i projektantów, dzięki czemu coraz powszechniej wkracza do codziennego życia, podkreślając związki człowieka z lokalnymi tradycjami i jego miejscem pochodzenia. Z drugiej strony, przyglądając się sklepom internetowym oferującym tzw. etno sztukę czy folk design możemy błędnie wywnioskować, że kultura ludowa jest dobrem ogólnym, a wszystkie wzory i wyroby od zawsze po prostu były i należą do wszystkich, tzn. są niczyje. O tym, jak w udany i etyczny sposób łączyć w projektowaniu tradycję ze współczesnością, jak mądrze przetwarzać produkty o wiejskim lub ludowym rodowodzie oraz jak budować pomiędzy nimi długofalowy dialog rozmawiać będziemy z zaproszonymi gośćmi, którzy wypracowali w tym obszarze własne autorskie metody. Wspólnie poszukamy także odpowiedzi na pytanie, co w etno designie daje najciekawsze efekty oraz jak unikać zarzutów o spłycanie i wypaczanie tradycji.
Dziedzictwo kulturowe jako inspiracja dla sektora kreatywnego - panel dyskusyjny
7 listopada 2014, godz. 12:30 – 14:30
Moderacja: Marcin Niewęgłowski (CreativeIndustries.co) Udział biorą: Magdalena Zych (Muzeum Etnograficzne w Krakowie), Agnieszka Czop i Joanna Rusin (fabryka dywanów Dywilan SA, projekt „Dywan Alternatywny”), Karolina Wanda Rutkowska (projektantka, Muzeum Guzików w Łowiczu, Ogólnopolska Akcja na Rzecz Ochrony Praw Autorskich Twórców Ludowych „Łapta złodzieja!”)
Tocząca się od pewnego czasu na poziomie europejskim dyskusja jasno wskazuje że, rzemiosła mogą odgrywać zasadniczą rolę dla rozwoju przemysłów kreatywnych, a w konsekwencji także rozwoju regionalnego [Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno – Społecznego w sprawie „Zielona księga w sprawie uwalniania potencjału przedsiębiorstw z branży kultury i branży twórczej” Bruksela, 21.10.2010]. Podczas dyskusji udowodnimy, że świadomość kontekstu i dziedzictwa kulturowego może stanowić źródło przewagi konkurencyjnej dla przedsiębiorców kreatywnych. Zastanowimy się nad tym, co w tradycyjnych motywach najbardziej inspiruje projektantów. Udowodnimy też, że przedmioty codziennego użytku mogą być fascynującą lekcją kultury, opowiadając ciekawą historię swego pochodzenia.
Podsumowanie konferencji „Wzory Europy - dziedzictwo kulturowe a współczesne projektowanie”
7 listopada 2014, godz. 14:30 – 15:00
6-7 listopada 2014
Warsztaty Kultury w Lublinie
ul. Grodzka 5a, 20-211 Lublin
Wstęp bezpłatny po rejestracji